Thanh toán kỹ thuật số – Nền tảng của nền kinh tế kỹ thuật số

Trong những năm gần đây, cơ sở hạ tầng thanh toán của Việt Nam đã phát triển với tốc độ ấn tượng. Từ thẻ ngân hàng, ví điện tử, mã QR đến ngân hàng số, ngân hàng di động, các phương thức thanh toán này đã trở thành “mạch máu” của cuộc sống hiện đại.

Trần Văn Thanh từ Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam (Bank) cho biết, công nghệ kỹ thuật số đã trở thành nền tảng thiết yếu và động lực tất yếu cho tăng trưởng kinh tế, trong đó thanh toán kỹ thuật số đi đầu trong việc hình thành hệ sinh thái tài chính hiện đại.

Năm 2024, tổng giá trị giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt đạt 295,2 triệu tỷ đồng (11,2 nghìn tỷ đồng) - gấp 26 lần GDP cả nước - trong khi số lượng giao dịch đạt 17,7 tỷ, tăng 56% so với năm 2023. Đáng chú ý, thanh toán bằng mã QR trong quý 1 năm 2025 đã tăng hơn 81%, phản ánh sự thay đổi đáng chú ý trong hành vi của người tiêu dùng.

Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) Phạm Tiến Dũng chia sẻ rằng thanh toán kỹ thuật số phải đến được với mọi người dân trong mọi dịch vụ công.

“Nếu người dân vẫn phải mang theo nhiều thẻ để đi tàu điện ngầm thì có nghĩa là chúng tôi chưa làm tròn trách nhiệm của mình.” Do đó, ông kêu gọi các ngân hàng phối hợp nỗ lực tích hợp các phương thức thanh toán hiện có vào hệ thống giao thông công cộng, hướng tới một thành phố thực sự không tiền mặt. Ông Khuất Việt Hùng, Chủ tịch Metro Hà Nội cho biết, tuyến metro Cát Linh – Hà Đông đang thí điểm hệ thống thanh toán điện tử mới cho phép hành khách vào cổng bằng CMND, thẻ Visa hoặc mã QR. Ứng dụng Metro Hà Nội còn hỗ trợ vé điện tử liên kết nhận diện khuôn mặt, đảm bảo an toàn, tiện lợi và hiện đại.

Khung pháp lý phải đi trước một bước

Theo số liệu mới nhất từ ​​NHNN, trong 7 tháng đầu năm 2025, giao dịch bằng mã QR tăng 66,7% về số lượng và 159,6% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái. Hiện nay có tới 87% người trưởng thành có tài khoản ngân hàng; và nhiều tổ chức tín dụng cho biết hơn 90% giao dịch của họ được thực hiện qua kênh kỹ thuật số. Tuy nhiên, sự tăng trưởng này cũng mang đến những thách thức liên quan đến an toàn và an ninh mạng.

Do đó, để chuyển đổi số tiến xa hơn, khuôn khổ pháp lý phải đi trước một bước, ông Phạm Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Thanh toán NHNN khẳng định.

Trong những năm gần đây, ngân hàng trung ương đã cải thiện khung pháp lý ở nhiều cấp độ. Các luật quan trọng như Luật Giao dịch điện tử (2023), Luật Các tổ chức tín dụng (2024) và Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân (2025) đã đặt nền móng cho ngân hàng số, định danh điện tử và chia sẻ dữ liệu an toàn.

Tuy nhiên, chuyển đổi kỹ thuật số trong thanh toán không chỉ đơn thuần là về công nghệ. Chuyên gia Nguyễn Xuân Thành, Đại học Fulbright Việt Nam nhấn mạnh, công nghệ là động lực nhưng con người và văn hóa mới là nền tảng. Một hệ thống tài chính thông minh và nhân văn không chỉ dựa vào máy móc mà còn được xây dựng dựa trên niềm tin của xã hội và sự tham gia của mỗi người dân./.VNA